Eliasnin
Feodal kültürde “At, Avrat, Silah” diye bir erkek güzellemesi vardı. Bu betimleme 70’li yıllara kadar varlığını korumuştu. Yılmaz Güney’in aynı ismi taşıyan bir filmi de olmalı.
Bu üç unsur, “Bir erkeğin ihtiyacı ve sahip olması gereken şeyleri ifade etmekteydi. Bunlar aynı zaman da namusu da sembolize eden bir karaktere sahipti. Asıl konumuz, geçmişte bu sözün neyi ifade ettiği değil, onun için bunu geçiyorum.
Asıl konu, kapitalizmle birlikte, edebiyat ve fotoğrafçılıkta kadın ve at figürlerinin birlikte kullanılmaya devam ediyor olmasıdır.
Kadının erkek egemen tarih boyunca hep nesneleştirildiği zaten biliniyor, lakin şu an konuşmak istediğim bu değil. Konuşmak istediğim şudur: Aydınlanma sonrası edebiyat ve resimde (fotoğrafçılık da buna dahi) kadın ile atın neden bir arada kullanıldığıdır.
Örneğin, ikisinin bedenleri arasında bir ortaklık kuruluyor olabilir mi? Zira bu tür durumlarda kullanılan kadın ve at görüntüsü rast gele değil, seçilerek kullanılıyor. İkisinin de fiziğinin düzgün, hatlarının belirgin, bakımlı olmasına dikkat ediliyor.
Örneğin, ikisinden de beklenen “sadakat” olduğu için bu iki figür yan yana kullanılır olabilir mi?
Örneğin ikisi de erkek dünyada “binmek” eylemini çağrıştırıyor olabilir mi?
Mesela neden eşek değil de at? Mesela neden atın vücuduna dolanmış(sarılmış değil) bir çıplak ya da “davetkâr” erkek tasavvuruyla değil de, hep atın gövdesine sarılmış ve “davetkâr” bakışlarla etrafı süzen kadın figürleriyle karşılaşırız? Erkekle atın birlikte anıldığı ya da resmedildiği karelerde erkek hep atı uysallaştıran, uysal olduğu için ata “aferin” diyen, atın ipini tutan olarak figür olarak karşımıza çıkarken, kadınla atın yer aldığı karelerde birbirini tamamlayan görüntü karşılar bizi.
Şiirlere, edebiyatın diğer alanlarına, kitap kapaklarına, fotoğraf ve resimlere baktığımızda at ile insan değil, at ile erkek, at ile kadın görürüz. Cinsiyetçi bakış açısının ve görme biçiminin bu alanda da üretildiğine şahit oluruz.
En başa dönerek yeniden sormak istiyorum. at ile kadın arasında kurulan ortaklık nedir?