Öyle görünüyor ki, COVİD-19 salgını, Aralık 2019’da, Çin’in Hubei eyaletinde yer alan Wuhan şehrindeki büyük bir hayvan pazarında ortaya çıktı.
Peki, bu yeni virüsler nereden geliyor?
Hayvanlar ve insanlar arasında virüs geçişine yakın geçmişte de rastlanmıştı. 2012 yılında, muhtemelen yarasalardan kaynaklanan bir virüs önce tek hörgüçlü develere, daha sonra insanlara bulaşmış ve Arap Yarımadası’ndaki MERS salgınını tetiklemişti.
SARS ise, yine yarasalardan benzer bir virüsün geçtiği Asya misk kedilerinin (Paradoxurus hermaphroditus) satıldığı bir Çin pazarında ortaya çıkmıştı.
Covid-19 enfeksiyonunun kaynağı ve takip ettiği yol hakkında kesin kanıtlara henüz sahip olmasak da bu virüsün canlı yaban hayvanlarının ve bu hayvanların çeşitli organ ve uzuvlarının satışıyla bağlantılı bir şekilde ortaya çıkmış olması kuvvetle muhtemel. Genellikle yasa dışı veya kontrolsüz yürütülen bu uygulama, eski ve yeni zoonozları (hayvandan insana geçen hastalıklar) yayan ve insan sağlığı ile sosyal ve ekonomik yaşamı muazzam şekilde etkileyen pandemi riskini arttıran bir etken.
Yüzde 60’ı yaban hayvanlarından bulaştı
Son zamanlarda ortaya çıkan tüm hastalıklar arasında, yaban hayatı kökenli zoonozlar, dünya nüfusunun sağlığına yönelik en önemli tehditlerden biri. Bugüne kadar insanlarda görülen bulaşıcı hastalıkların dörtte üçünün hayvanlardan geldiğini belirten rapora göre yeni görülen hastalıkların yüzde 60’ı yaban hayvanlarından bulaşmış durumda.
Zoonozlar her yıl yaklaşık bir milyar hastalık vakasına ve milyonlarca ölüme neden olurken, sağlık sorunlarının yanı sıra, ağır sosyoekonomik sonuçları da beraberinde getiriyor. Dünya Bankası, sadece altı zoonotik hastalığın ekonomik yükünün 12 yılda 80 milyar ABD dolarına ulaştığını tahmin ediyor. 2003 yılında baş gösteren SARS salgını yaklaşık 9 bin kişiyi etkiledi ve küresel ekonomiye 30-50 milyar ABD dolarlık maliyet getirdi.
Atılması gereken 11 acil adım
Covid-19 benzeri tehditlerden sakınmak için acilen atılması gereken adımlar
- Ulusal ve uluslararası düzeyde hayvan ticaretinin yasaklanması
- Hayvan pazarlarının kapatılması
- İnsanların yaban hayvanlarıyla kontrolsüz temasının kesilmesi
- Yaban hayvanlarının yaşam alanlarına doğru gerçekleşen insan yayılmasının sonlanması
- Canlı türleri ve popülasyonlarının yok olmasının önüne geçilmesi
- Canlı türlerinin doğal yaşam ortamlarının korunması
- Avcılığın sona erdirilmesi
- Bozulmuş ekosistemlerin restore edilmesi, yeniden kazanılması
- Yaban hayatı dostu geleneksel tarımsal uygulamaların teşvik edilmesi
- Covid-19 sonrası dönemde sürdürülebilir yatırımların teşvik edilmesi, insanın, doğa üzerindeki zararlı etkisini artıracak yatırımların (tüketim, kirlilik, vs) engellenmesi
- Covid-19 krizindeki kolektif çabanın sonrasında da kararlılık ve dayanışma ile yürütülmesi