Uluslararası kamuoyu haftalardır süren Amazon yangınlarından dolayı Brezilya hükümetine sert eleştiriler yöneltiyor. Sivil toplum örgütlerinin raporlarına yansına veriler, yağmur oranlarının yok edilmesinde Brezilya tarım-hayvancılık ve ormancılık sektörlerinin önemli rol oynadığını gösteriyor.
Bir yanda kereste ticareti yapan şirketler, diğer yanda büyük baş hayvanları için otlak alan açmaya ve özellikle soya ekimi için tarla oluşturmaya çalışan çiftlikler Amazonlardaki ağaçları hedef alıyor.
Avrupa Birliği dönem başkanlığını yürüten Finlandiya, Amazonların kurtarılmasına katkı için Brezilya’dan et ithalatını durdurmayı gündemine aldı. AB’nin bu adımı gözleri Amazonlarda “ağaçsızlaştırma” faaliyetlerinde bulunan şirketlerin ABD’li ve Avrupalı müşterilerine çevirdi.
Et
Dünyanın en büyük et işleme şirketlerinden JBS, 35 tesiste günlük toplam 34,200 büyük baş hayvan kesim kapasaitesine sahip. JBS ile birlikte Amazon bölgesinde faaliyet gösteren Marfing ve Minerva adlı şirketler de ABD ve Avrupa’yla et ticareti yapıyorlar.
Brezilya, 2018’de ihraç ettiği 1.64 milyon ton sığır etinin yüzde 7’sini AB ülkelerine, yüzde 2’sini ise ABD’ye sattı.
AB, Hong Kong (%24), Çin (%19) ve Mısır’ın (%11) ardından Brezilya’nın en büyük 4. et müşterisi. Amazon Watch adlı sivil toplum örgütünün raporuna göre Brezilya’dan et ithalatı yapan şirketlerin başında İngiltere merkezli Lamex Food, Hollanda merkezli KappersFoods ve Jan Zandbergen firmaları bulunuyor.
Aynı raporda yer alan bilgilere göre bu firmaların hissedarları ve kreditörleri arasında ABD’li ve İngiliz bankalar ön plana çıkıyor.
Kereste
Dünya Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerien göre Brezilya Amazonlarında son 10 senedir yıllık ormanlık alan kaybı ortalama 6 bin kilometrekare. 2015 verilerine göre 493.5 milyon hektar ile yüzölçümünün yaklaşık yüzde 58’i orman olan Brezilya, son 25 yıldır ormanlık alanlarını sürekli kaybediyor.
Kereste ticareti ülkenin en büyük ihracat kalemleri arasında yer alıyor. 2017 verileri Brezilya’nın toplam değeri 243.2 milyon dolar olan, 136 milyon m3 kereste ihracatı yatığını gösteriyor.
Brezilya’nın en büyük kereste müşterisi yüzde 41.5 ile ABD. Diğer müşterierinin ihracattaki payları ise şu şekilde:
- Meksika: % 7.6
- Çin: % 5.9
- İngiltere: % 3.9
- Belçika: % 3.0
- Fransa: % 3.0
- Almanya: % 2.5
- Hindistan: % 2.1
Para ve Mato Grosso bölgelerinde yasa dışı bir şekilde ormanları kestiği için para cezasına çarptırılan Benevides Madeiras şirketinin müşterileri arasında Belçika, Hollanda, Danimarka, Fransa, İngiltere’de ABD’den 14 firma bulunuyor. Aynı grup bünyesinde yer alan Argus adlı şirket de Coca-Cola (Minutes Maid) ve Schweppes gibi firmalara portakal suyu temin ediyor.
Brezilyalı şirketin 2011’de yaptığı ağaç kesimlerinin yüzde 78’i, 2012’de ise yüzde 54’ünün yasa dışı olduğu tahmin ediliyor.
2017-2018 yıllarında Amazonlarda çevreci kulları ihlal ettiği gerekçesiyle para cezasına çarptırılan firmalar arasında İngiliz Nordisk Timber Eireli adlı şirket de bulunuyor. İngiliz şirketin AB ve ABD’de 7 büyük müşterisi bulunuyor.
Yasa dışı kereste sattığı gerekçesiyle cezalandırılan bir diğer İngiliz şirket olan Tradelink Madeiras’ın özellikle Danimarka ve ABD’li firmalarla çalıştığı görülüyor.
Soya
Dünyadaki soay üretiminin yaklaşık dörtte birinin tek başına gerçekleştiren Brezilya’nın soya ticaretinde dört büyük firma ön plana çıkıyor. ADM, Bunge, Cargill, LOUIS Louis Dreyfus Company. Bu firmaların kreditörleri de büyük oranda ABD ve Avrupa merkezli bankalardan oluşuyor.
Avrupa Birliği Brezilya’dan yıllık ortalama 14 milyon ton soya fasulyesi ithal ediyor. Özellikle 2001’de AB’nin domuz çiftliklerinde mutfak atıklarının hayvan yemi olarak kullanımını yasaklamasının ardından Avrupalı çiftçiler Latin Amerika soyasına yöneldi. Brezilya AB çiftliklerinde kullanılan soya fasulyesi temelli yemlerin yaklaşık yüzde 44’ünü karşılıyor.
Brezilya’da “soyanın başkenti” olarak adlandırılan Mato Grosso eyaletindeki ağaç kesimlerinin yüzde 95’inin yasa dışı yollarla yapıldığı tahmin ediliyor.
Şeker kamışı
Para eyaletinde Amazonlar’da şeker kamışı üreten ve iişçilerien yönelik insan hakları ihlallerinden dolayı Oxfam’ın sert eleştirlerine hedef olan Usina Trapiche ve Temape Group adlı Brezilyalı şirketler, aldıkları para cezalarına rağmen ABD’li, Kanadalı ve İngiliz müşterileriyle çalışmaya devam ediyor.
Ozfam’ın öncülük ettiği kampanyaların ardından Pepsico, Coca-Cola söz konusu Brezilyalı şirketlerle iş yapmayı bıraktığını açıklamıştı.
Deri
Grupo BIHL bünyesinde bulunan Agropecuária MALP adlı firma 2017-2018 yılları arasında Mato Grosso eyaletinde yasa dışı ağaç kesimi yaptığı gerekçesiyle yerel makamlar tarafından para cezasına çarptırıldı. Bu firmanın deri ihracatında İtalyan müşterilerinin yoğunluğu dikkat çekiyor. Aynı dönemde İtalyan şirketlerin tartışmalı bölgeden deri ithalatı 1.500 tonun üzerinde görülüyor.